Zespół powypadkowy jest grupą osób, powoływanych przez pracodawcę, których celem jest ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Efektem prac jest protokół powypadkowy, który zawiera ustalenia i wnioski oraz propozycję zmian mających poprawić stan BHP w zakładzie pracy.

Skład zespołu powypadkowego

Zespół powypadkowy jest tworzony niezwłocznie po otrzymaniu informacji o zdarzeniu, w celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Powołuje go pracodawca na potrzeby wyjaśnienia konkretnego zdarzenia lub na stałe. W zależności od wielkości firmy skład zespołu może się różnić:

• W zakładach, gdzie działa służba BHP, w skład zespołu wchodzi pracownik tej służby i społeczny inspektor pracy.
• Jeżeli w zakładzie nie ma służby BHP, wówczas jej przedstawiciela zastępuje pracodawca, pracownik zajmujący się zagadnieniami BHP w firmie lub specjalista zewnętrzny.
• Jeżeli w zakładzie nie ma społecznej inspekcji pracy, jej przedstawiciela zastępuje przedstawiciel pracowników. Musi on mieć ukończone szkolenia BHP.
• Gdy wielkość firmy uniemożliwia stworzenie dwuosobowego zespołu, wówczas jego członkami zostaje pracodawca i specjalista BHP z zewnątrz.

Zadania zespołu powypadkowego

Podstawowym zadaniem zespołów powypadkowych jest ustalenie przebiegu zdarzenia, wskazanie jego przyczyn i przekazanie zaleceń, które pozwolą uniknąć podobnych incydentów w przyszłości. Zespół gromadzi więc wszystkie informacje, które mogą być w tym pomocne, W szczególności powinien zwrócić uwagę na:

• Miejsce wypadku. Oględziny pomagają ustalić przebieg zdarzenia i dostrzec nieprawidłowości organizacyjne, które do niego doprowadziły (np. niewłaściwe ustawienie maszyn, bałagan na stanowisku pracy).
• Stan techniczny maszyn i urządzeń. Pomaga ustalić, czy sprzęt był sprawny i działał w prawidłowy sposób. W trakcie tych oględzin zwraca się uwagę również na stan urządzeń zabezpieczających (np. osłon), których uszkodzenie mogło być jedną z przyczyn wypadku przy pracy. Analizowane są także dokumenty związane z maszynami m.in. przeglądy serwisowe, naprawiane usterki, instrukcje obsługi, dokumentacje techniczne.
• Warunki pracy. Przyjrzenie się procesowi pracy: warunkom, w jakich była ona wykonywana i okolicznościom, które mogły wpłynąć na wystąpienie incydentu, daje informacje o niewłaściwej organizacji pracy. Warto skontrolować również przyjęty sposób nadzoru BHP nad pracownikami i to, czy w chwili wypadku był on sprawowany właściwe.
• Zachowanie poszkodowanego i innych zatrudnionych. Pomaga ustalić, czy wykonywane czynności należały do obowiązków pracownika i czy pracował zgodnie z technologią i normami BHP. Analiza przestrzegania zasad BHP w trakcie pracy pomaga ustalić, czy wypadek wydarzył się w wyniku zaniedbania ze strony pracownika (np. niestosowania środków ochrony indywidualnej). Badane są także dokumenty dotyczące szkoleń BHP i badań lekarskich dopuszczających do pracy na danym stanowisku oraz kwalifikacje pracownika.
• Dokumentacja BHP firmy ułatwia znalezienie błędów wynikających ze źle dobranych środków ochronnych, błędnej analizy zagrożeń i oceny ryzyka na stanowisku pracy.

Szerokie spojrzenie na wypadek przy pracy pozwala wskazać wszystkie jego przyczyny (mogą występować łącznie i nakładając się zwiększać zagrożenie dla pracujących).

Działania zespołu powypadkowego

Działania zespołu powypadkowego koncentrują się na zebraniu wszystkich informacji, które mogą być istotne z punktu widzenia odtworzenia przebiegu zdarzenia. Zespół ma na to 14 dni. W tym czasie może dokonywać oględzin miejsca wypadku (jak również wykonywać fotografie i szkice, które później trafią do protokołu powypadkowego). Ma prawo przesłuchiwać świadków zdarzenia i samego poszkodowanego, by ustalić, jak zachowywały się te osoby w chwili, gdy wypadek się wydarzył. Wywiad powinien być zapisywany, a osoby składające wyjaśnienia potwierdzają je podpisem.

Pracodawca ma obowiązek udostępnić dokumenty firmowe (m.in. regulaminy, instrukcje), które dotyczą organizacji pracy oraz zasad BHP. Członkowie zespołu mają też dostęp do dokumentacji kadrowej pracownika, by móc zweryfikować aktualność i zakres jego szkoleń BHP. Jeżeli jest taka konieczność, mogą skorzystać z opinii ekspertów zewnętrznych i specjalistów, jak również z dokumentacji wypadku stworzonej przez inne służby (np. policję, lekarzy, inspektora pracy).

Wszystkie dokumenty, z których korzysta zespół, powinny zostać załączone do protokołu powypadkowego, będącego podsumowaniem prac.

Protokół powypadkowy

Protokół tworzony jest według ścisłego wzoru, zawartego w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. 2019 poz. 1071). Zawiera on opis wydarzenia, skutków dla poszkodowanego oraz załączniki – dodatkową dokumentację, z której korzystał zespół przy ustaleniach.

W protokole zespół jednoznacznie określa, czy dany incydent może zostać zakwalifikowany jako wypadek przy pracy (lub spełniający jego znamiona) i podaje uzasadnienie swojej decyzji.

Pokazuje również przyczyny zdarzenia (mogące wynikać zarówno z niewłaściwych reguł BHP w zakładzie pracy, zaniedbań pracownika, błędnej organizacji pracy, jak i problemów technicznych z maszynami). Zadaniem zespołu jest wskazanie wszystkich przyczyn, które mogły przyczynić się do incydentu. W odniesieniu do nich formułuje się bowiem zalecenia praktycznych zmian, które mają takim wypadkom zapobiegać. One także powinny się znaleźć w protokole i zostać wdrożone w praktyce.