Osoby wykonujące samodzielne funkcje w budownictwie muszą posiadać określone uprawnienia. Są one nadawane przez izby samorządowe, po sprawdzeniu wykształcenia, wiedzy praktycznej i technicznej kandydata. W ten sposób można zdobyć uprawnienia do projektowania, kierowania robotami lub obu tych umiejętności w danej specjalności.
Do jakich prac wymagane są uprawnienia budowlane?
Uprawnienia budowlane są potwierdzeniem, że dana osoba ma wiedzę i umiejętności pozwalające jej na podjęcie samodzielnych funkcji w budownictwie. Są konieczne przy kierowaniu robotami budowlanymi oraz projektowaniu, kontrolowaniu projektów architektoniczno-budowlanych i technicznych, a także przy nadzorze autorskim. Są one również niezbędne do sprawowania nadzoru inwestorskiego.
Ponadto, nie można bez nich wykonywać kontroli technicznej utrzymania obiektów budowlanych. Niedopuszczalne jest także kierowanie wytwarzaniem konstrukcyjnych elementów budowlanych, a także sprawowanie kontroli technicznej i nadzór nad ich wytwarzaniem bez potwierdzonych uprawnień w tym zakresie.
W art. 12 Prawa Budowlanego (Dz. U. 1994 Nr 89 poz. 414) znajduje się pełny wykaz prac, których wykonywanie wymaga posiadania uprawnień budowlanych.
Jak otrzymać uprawnienia budowlane?
Uprawnienia budowlane są wydawane przez samorząd zawodowy, na wniosek osoby zainteresowanej, po przeprowadzeniu postępowania kwalifikacyjnego i zdaniu egzaminów.
Postępowanie kwalifikacyjne jest oceną, czy kandydat ma odpowiednie wykształcenie i odbył wymagane praktyki. W Rozporządzeniu Ministra Inwestycji i Rozwoju z dnia 29 kwietnia 2019r. w sprawie przygotowania zawodowego do wykonywania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie znajdują się szczegółowe informacje dotyczące kierunków studiów uprawniających do ubiegania się o uprawnienia. W Rozporządzeniu znajdują się również wytyczne odnośnie wymaganej praktyki, sposobu jej dokumentacji i uznawania. Co ważne, zakres praktyki musi być zgodny z zakresem uprawnień, o które ubiega się kandydat.
Egzaminy składają się z części pisemnej (test) i ustnej i są organizowane przynajmniej dwa razy do roku. Są odpłatne. Zaliczenie części pisemnej jest konieczne do zakwalifikowania do części ustnej. Można wielokrotnie podchodzić do egzaminu. W przypadku niepowodzenia na części pisemnej jest ona powtarzana, a jej pozytywny wynik ważny jest 3 lata. Gdy kandydat obleje część ustną nie musi powtarzać testu.
Po pozytywnym zakończeniu postępowania, kandydat otrzymuje uprawnienia i zostaje wpisany na listę samorządu zawodowego. By z nich korzystać musi być członkiem samorządu i opłacać składki.
Rodzaje uprawnień budowlanych
Uprawnienia budowlane wydawane są bez ograniczeń (dopuszczalny jest pełny zakres nadzoru, projektowania i kierowania w danej z specjalności) lub z ograniczeniami (zakres ten jest ograniczony do określonych elementów). Szczegółowe regulacje dotyczące specjalizacji i zakresu znajdują się w art. 15a Prawa Budowlanego. Poniższa tabela zawiera skrótowe przedstawienie wybranych specjalizacji wraz z opisem.
| Specjalność | Bez ograniczeń | W ograniczonym zakresie |
| architektoniczna | Projektowanie lub kierowanie robotami budowlanymi w odniesieniu do architektury obiektu | – kubatura max. 1000m3 – tylko w zabudowie zagrodowej |
| konstrukcyjno-budowlana | Projektowanie konstrukcji obiektu lub kierowanie robotami budowlanymi w odniesieniu do konstrukcji oraz architektury obiektu | Kubatura obiektu max. 1000 m3 + – ograniczenia w zakresie wysokości, ilości kondygnacji, posadowienia budynku, rozpiętości elementów konstrukcyjnych i wsporników – bez elementów wstępnie sprężanych i analizy wpływu eksploatacji górniczej |
| Inżynieryjna mostowa | Projektowanie i kierowanie robotami + obliczania światła mostów i przepustów | Tylko jednoprzęsłowy most, o wskazanych parametrach; oraz przepusty |
| Inżynieryjna drogowa | Projektowanie i kierowanie robotami związanymi z drogami (bez obiektów inżynieryjnych i przepustów) oraz drogami i przepustami na lotniskach | – tylko drogi lokalne, dojazdowe i wewnętrzne – na terenie lotniska tylko drogi nieprzeznaczone dla ruchu i postoju samolotów |
| Instalacyjna w zakresie sieci, instalacji i urządzeń telekomunikacyjnych | Projektowanie i kierowanie robotami (obiekt budowlany lub prace związane z obiektem budowlanym) w zakresie telekomunikacji przewodowej i bezprzewodowej | Tylko lokalne linie i instalacje |
| Instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych | Projektowanie i kierowanie robotami takimi jak: sieci i instalacje cieplne, wentylacyjne, gazowe oraz wod-kan. | Ograniczenie kubatury obiektów (max. 1000 m3) |
| Instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych | Projektowanie i kierowanie robotami takim jak: sieci, instalacje i urządzenia elektryczne i elektroenergetyczne (również sieci trakcyjne dla kolei, tramwajów, metra, trolejbusów), wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi zasilania, + sieci elektrycznego ogrzewania rozjazdów | Ograniczenia maksymalnego napięcia instalacji (1 kV) i kubatury budynków (1000m3) |
