W prawie pojawiło się pojęcie substancji reprotoksycznych. Od końca czerwca obowiązuje nowy podział substancji szkodliwych w Kodeksie Pracy. Substancje reprotoksyczne dołączyły do znanych już: mutagennych i rakotwórczych.

Substancje reprotoksyczne – co to jest?

Do grupy tych substancji zaliczane są wszystkie chemikalia, które negatywnie wpływają na płodność i rozrodczość, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn. U rodziców, którzy byli narażeni na działanie tego typu substancji mogą one powodować również problemy związane z rozwojem dzieci.

Wprowadzenie nowej kategorii wynika z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (UE L 353 z 31.12.2008 ze zm.) i jest dostosowaniem polskiego prawa do wymogów UE. Ma chronić zdrowie pracowników przed negatywnym wpływem szkodliwych materiałów, wykorzystywanych w procesach produkcyjnych.

Niebezpieczne oddziaływanie na rozrodczość człowieka wymaga specjalnego postępowania z chemikaliami reprotoksycznymi. Każda z takich substancji musi być odpowiednio zabezpieczona przed dostępem osób trzecich, używana zgodnie z zaleceniami producenta i z zastosowaniem wymaganych środków ochrony indywidualnej. Musi być również oznaczona odpowiednim kodem, informującym o przynależności do kategorii. Ograniczenia dotyczą także płci i wieku osób szczególnie narażonych na reprotoksyczny wpływ: kontakt z nimi jest bezwarunkowo zabroniony kobietom w ciąży, karmiącym piersią oraz osobom młodocianym.

Podział substancji reprotoksycznych

Kryteria klasyfikacji zostały wprowadzone w rozporządzeniu CLP (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008 ze zm.). Zgodnie z nimi, substancje reprotoksyczne dzielą się na grupy, w zależności od stopnia toksyczności na:

• Progowe substancje reprotoksyczne – to wszystkie chemikalia, które stają się toksyczne dopiero po przekroczeniu określonej dawki. Oznacza to, że w mniejszych stężeniach są bezpieczne dla ludzi i nie wywierają negatywnego wpływu na rozrodczość.
• Nieprogowe substancje reprotoksyczne – wszystkie te substancje i mieszaniny, gdzie bezpiecznego poziomu narażenia nie ma – kontakt z nimi zawsze powoduje negatywne skutki dla zdrowia.

W oparciu o prowadzone badania toksyczności i wiedzę o wpływie na rozrodczość wprowadzono trzy kategorie substancji reprotoksycznych:

• Kategoria 1 (w jej ramach 1A i 1B) – to wszystkie te chemikalia, co do których jest pewność lub domniemanie, że mogą negatywnie wpływać na rozrodczość u człowieka, np. dziecko w łonie matki. W tej grupie klasyfikuje się wszystkie te substancje, dla których istnieją badania na zwierzętach lub dane dotyczące ludzi, potwierdzające ten fakt.
• Kategoria 2 – grupa substancji, które nie mają wystarczających dowodów by zaklasyfikować je do kategorii 1, ale są dostępne badania dotyczące ich negatywnego wpływu na rozrodczość (jednak są one niewystarczające by jednoznacznie potwierdzić ten wpływ).
• Kategoria LACT – wszystkie te substancje, które z mlekiem matki mogą przenikać do organizmu dziecka.

Gdzie można spotkać substancje reprotoksyczne?

Narażenie na kontakt z tego typu chemikaliami jest możliwe w rolnictwie (pestycydy), przy produkcji wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych oraz w budownictwie. Stosowane są one również w przemyśle kosmetycznym, przy produkcji leków, w ochronie zdrowia oraz w metalurgii i serwisach samochodowych.

Osoby pracujące z substancjami reprotoksycznymi muszą przejść odpowiednie szkolenie BHP, uczące ich posługiwania się, przechowywania i użytkowania chemikaliów, jak również poznać zasady ochrony zdrowia. Wszystkie procesy wykorzystujące te substancje powinny podlegać stałej kontroli, sprawowanej przez nadzór BHP.