W grudniu sejm zakończył procedowanie zmian Kodeksu Pracy i przesłał projekt do uchwalenia przez Senat i do podpisu przez Prezydenta. Wprowadzone poprawki dotyczą m.in. pracy zdalnej.

Praca zdalna – definicja i zasady

W projekcie ustawy zajęto się pracą zdalną. Pandemia wymusiła wiele zmian w sposobie świadczenia pracy – jedną z nich była praca z domu, bez fizycznego przebywania w miejscu zatrudnienia. Dotychczas nie była ona kompleksowo uregulowana. Projekt zmian w Kodeksie Pracy wreszcie usankcjonuje tę formę wykonywania obowiązków przez zatrudnionych.

Zgodnie z proponowanymi zapisami, pracownik (po ustaleniu z pracodawcą) będzie mógł pracować z domu (w pełnym wymiarze czasu lub częściowo). Zasady tego rodzaju zatrudnienia powinny być uzgodnione na etapie podpisywania umowy o pracę lub w układach zbiorowych i regulaminach pracy.

Co ważne, z powodu wykonywania swoich obowiązków poza firmą, zatrudniony nie może być dyskryminowany w żaden sposób (np. w dostępie do szkoleń, awansów czy korzystania z pomieszczeń dla pracowników).

Zdalnie będzie można wykonywać swoje obowiązki zawodowe w trzech przypadkach:

• Na wniosek zatrudnianego (pracodawca obowiązkowo zgadza się w sytuacji, gdy wniosek złoży kobieta w ciąży, opiekun dziecka do 4. roku życia / innego członka rodziny / osoby niepełnoprawnej).
• Na wniosek pracodawcy
• Z polecenia pracodawcy – ale tylko wówczas, gdy:

1. obowiązuje stan epidemii, zagrożenia epidemicznego lub nadzwyczajny (i do 3 miesięcy po ich ustaniu)
2. pracodawca nie może zapewnić odpowiednich warunków pracy z powodu siły wyższej.

Praca zdalna? Nie dla wszystkich

Pracować z domu nie będą mogły osoby, które nie mają odpowiednich warunków (lokalowych i technicznych), a także zatrudnieni, którzy nie są w stanie wykonywać obowiązków zawodowych poza zakładem pracy (np. z powodu organizacji pracy lub jej rodzaju). Zabronione jest wykonywanie poza firmą prac, które powodują narażenie na czynniki szkodliwe dla zdrowia, są szczególnie niebezpieczne lub bardzo brudzące.

Najważniejsze regulacje dotyczące pracy zdalnej

Wszystkie reguły tej formy pracy powinny zostać ustalone między organizacjami związkowymi i pracodawcą. Takie porozumienie zawiera m.in. wskazanie, którzy pracownicy lub grupy pracowników mogą wnioskować o ten typ pracy, jak będzie ona rozliczana (koszty, ekwiwalent pieniężny, ryczałt) oraz zasady kontroli. Muszą one uwzględniać zarówno realizację obowiązków zawodowych, jak i nadzór BHP.

W porozumieniu powinno się znaleźć również ustalenie dotyczące komunikowania się z pracownikiem zdalnym (sposoby, czas, kanały komunikacji, potwierdzanie obecności), jak również procedury związane z bezpieczeństwem danych i informacji.

Kontrola pracy zdalnej

Pomimo tego, że pracownik nie będzie przebywał w firmie, pracodawca ma możliwość jego kontrolowania. Z jednej strony może sprawdzać faktyczne wykonywanie powierzonych zatrudnionemu obowiązków, a z drugiej musi zwrócić uwagę na odpowiedni nadzór BHP. Taka kontrola nie może naruszać prywatności pracownika, uniemożliwiać korzystania z pomieszczeń domowych i musi się odbywać w godzinach pracy.

Dobrą praktyką, w przypadku pracy zdalnej, będą szkolenia BHP z zakresu ergonomii stanowiska pracy. Wiele osób, pozbawionych bieżącego nadzoru BHP, będzie pracowało nie uwzględniając wymaganych przerw, co może skończyć się problemami ze wzrokiem, kręgosłupem lub przeciążeniem stawów. Pracownik wykonujący swoje obowiązki w domu powinien mieć podstawową wiedzę na temat właściwego ustawienia krzesła, stołu czy monitora oraz organizacji swoich obowiązków. Pozwoli to uniknąć chorób i absencji.

Odwołanie z pracy zdalnej

Pracodawca może cofnąć zgodę na wykonywanie pracy zdalnej, jeżeli kontrola BHP wykaże, że pracownik nie przestrzega zasad bezpiecznej pracy lub gdy straci możliwość jej wykonywania w domu (np. zmienią się warunki lokalowe lub techniczne). Podstawą do odwołania zgody na pracę zdalną są również inne uchybienia pracownika (np. naruszanie poufności danych).

Prace nad nowelizacją Kodeksu Pracy cały czas trwają. Szacuje się, że powyższe przepisy mogłyby wejść w życie w marcu 2023.