W zakładach pracy, w których pracownicy wykonują prace fizyczne o dużym wydatku energetycznym, pracodawca ma obowiązek dostarczać im posiłki profilaktyczne oraz udostępniać napoje.
Komu należą się napoje i posiłki profilaktyczne?
Posiłki profilaktyczne są przeznaczone dla osób wykonujących prace fizyczne o określonym wydatku energetycznym, pracujących pod ziemią, zatrudnionych w niskich lub wysokich temperaturach oraz usuwających skutki klęsk żywiołowych. Szczegółowe przepisy regulujące obowiązek zapewnienia posiłku pracownikom reguluje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (piszemy o tym również w tym wpisie). Wartość kaloryczna, od której należy się posiłek, jest różna dla kobiet i mężczyzn.
Napoje przysługują pracującym w gorącym lub zimnym mikroklimacie, na otwartej przestrzeni lub w przypadku, gdy wydatek energetyczny przekracza określoną wartość kalorii (1500 kcal dla mężczyzn i 1000 kcal dla kobiet).
Jak powinien wyglądać posiłek profilaktyczny?
Posiłek dla pracownika musi być zbilansowany – zawierać ok. 50-55% węglowodanów, 15% białek i 30-35% tłuszczów. Powinno to być jedno danie gorące.
Co ważne, pracodawca nie musi przyrządzać i wydawać posiłków w firmie i organizować w tym celu stołówki. Jeżeli nie ma takiej możliwości, wówczas może dostarczać pracownikom produkty, z których samodzielnie przygotują sobie posiłek (wówczas musi zapewnić odpowiednie warunki higieniczne i sanitarne do przygotowania go na miejscu).
Posiłek może być dostarczony również w formie cateringu lub wykupiony w punktach gastronomicznych. W takiej sytuacji pracownik otrzymuje talon na odbiór dania w wybranym punkcie. Pracownicy nie mogą wymienić posiłku na ekwiwalent pieniężny.
Posiłek należy się pracownikowi w dniu pracy, jeżeli wykonywał zadania kwalifikujące go do otrzymania posiłku. Jest on wydawany w czasie przerwy śniadaniowej, która zazwyczaj ma miejsce po 3-4 godzinach od rozpoczęcia pracy. Inaczej jest w przypadku napojów, które powinny być dostępne przez cały czas.
Szczegółowe zasady wydawania posiłków profilaktycznych pracodawca powinien ustalić z przedstawicielem pracowników, uwzględniając (w miarę możliwości) ich postulaty.
Jakie kryteria powinna spełniać jadalnia dla pracowników?
Jeżeli pracodawca zdecyduje się na wydawanie posiłków w zakładzie pracy (w formie gotowych dań, cateringu lub produktów do przyrządzania jedzenia samodzielnie) powinien zapewnić pracownikom miejsce do ich spożywania – jadalnię. Musi być ona wydzielonym pomieszczeniem o powierzchni co najmniej 8 m2 (m.in. 1,1 m2 na każdego pracownika, który przebywa w tym samym czasie w jadalni). Musi być ona również dobrze wentylowana – tak, by zapewnić przynajmniej dwukrotną wymianę powietrza w czasie jednej godziny. W pomieszczeniu obowiązuje całkowity zakaz palenia.
Jeżeli pracownicy mają samodzielnie przyrządzać sobie posiłki, konieczne jest również wydzielenie miejsca do ich przygotowywania i zmywania naczyń. Gdy posiłek profilaktyczny jest przyrządzany na miejscu (przez osoby zatrudnione do tego celu), wówczas należy zorganizować dodatkową szatnię z węzłem sanitarnym.
Drugi węzeł sanitarny powinien być ogólnodostępny dla innych pracowników korzystających z jadalni. Musi być on wyposażony przynajmniej w jedną umywalkę (lub więcej, zgodnie z regułą: min. jedna umywalka na 20 osób) oraz środki higieniczne (mydło, ręczniki papierowe itp.).
Na wyposażeniu jadalni powinny się znaleźć: urządzenie do podgrzewania posiłku, dwukomorowy zlewozmywak (przynajmniej jeden na 20 osób), jak również stoły i krzesła, przy których można zjeść posiłek.
Oddzielną jadalnię przygotowuje się dla osób zatrudnionych w kontakcie z substancjami szkodliwymi, trującymi lub zakaźnymi. Nie powinni oni spożywać posiłków razem z osobami, które na takie zagrożenia nie są narażone.
