Jednym z obowiązków pracodawcy jest zapewnianie pracownikom warunków pracy, które będą dla nich bezpieczne i nie doprowadzą do rozwinięcia się choroby zawodowej lub powstania urazu. Pracodawca wykonuje ten obowiązek przeprowadzając analizy ryzyka zawodowego, prowadząc szkolenia BHP, sprawując nadzór BHP i stosując środki zapobiegające wystąpieniu chorób zawodowych.

Badania czynników szkodliwych

Skąd jednak wiadomo co może zaszkodzić pracownikom? W tym celu stosuje się pomiary czynników szkodliwych, sprawdzając, czy ich wartości nie przekraczają zalecanych i bezpiecznych dla zatrudnionych. Wyróżnia się cztery grupy czynników:

• Fizyczne – takie jak hałas, drgania mechaniczne, zbyt wysokie lub niskie temperatury przy pracy.
• Chemiczne – różnego rodzaju gazy, pary, dymy, ciecze, ciała stałe, które mogą wnikać do organizmu człowieka podczas oddychania, przez przewód pokarmowy lub przez skórę.
• Biologiczne – pojawiające się w kontakcie z bakteriami, wirusami lub grzybami.
• Psychofizyczne – ten rodzaj czynników, które wpływają negatywnie na sprawność psychiczną i fizyczną pracownika, takie jak np. obciążenie emocjonalne, percepcyjne, (nadmiar bodźców) oraz fizyczne (długie stanie).

Dla każdego z tych czynników są wyznaczone normy (tzw. normatywy higieniczne), powyżej których stają się one szkodliwe dla człowieka. Częstotliwość przeprowadzania ich badania określono w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Wyniki badań powinny być udostępnione pracownikom i systematycznie powtarzane, by sprawdzić, czy dany czynnik nie zmienił się. Konieczne jest to również wtedy, gdy technologia produkcji pozostaje ta sama, ale np. zmieniono organizację pracy w pomieszczeniu (przestawiono maszyny).

Wyniki badań są podstawą do wprowadzenia środków zapobiegawczych, które mają ograniczyć szkodliwy wpływ na ludzi.

Ochrona przed czynnikami szkodliwymi

Podstawową ochroną przed czynnikami szkodliwymi jest edukacja i profilaktyka. Pracownicy, którzy są zatrudnieni w warunkach narażenia na takie czynniki, powinni poznać ich wpływ na organizm, zagrożenia jakie niesie długotrwałe narażenie na nie oraz sposoby przeciwdziałania tym zagrożeniom. Dzieje się to w trakcie szkolenia BHP, które jest potwierdzane egzaminem.

Profilaktyka polega głównie na stosowaniu wyposażenia, sprzętu, urządzeń lub odzieży ochronnej, która niweluje wpływ czynnika na człowieka lub na organizacji pracy pozwalającej zmniejszyć czas narażenia na ten czynnik. Środki ochrony muszą być dobrane indywidualnie, uwzględniając zarówno technologię i organizację pracy, jak i wykonywane przez pracownika obowiązki i rodzaj czynnika. Przy narażeniu większej grupy pracowników warto pomyśleć o zbiorowych środkach ochronnych.

Nadzór BHP powinien zwrócić szczególną uwagę, czy zalecane środki ochronne są stosowane we właściwy sposób (i czy w ogóle są stosowane). Wielu pracowników ma tendencję do ignorowania zagrożenia, przez co ulegają wypadkom przy pracy, nabawiają się urazów lub chorują. Bieżąca kontrola BHP pozwala zapobiegać takim zachowaniem, zapewniając zatrudnionym bezpieczne warunki pracy.