Nadzór BHP sprawowany przez pracodawcę może w niektórych firmach być uzupełniany działaniami społecznej inspekcji pracy. Jest to organ powoływany przez pracowników, którego zadaniem jest dbałość o przestrzeganie przepisów prawa pracy i zasad BHP w firmie.

Kim jest społeczny inspektor pracy i kiedy się go powołuje?

Społeczny inspektor pracy to osoba wybierana z grona pracowników, której zadaniem jest nadzór BHP nad działaniami pracodawcy w zakresie dbania o bezpieczeństwo i dobre warunki pracy zatrudnionych. Tacy inspektorzy nie są jednak obecni w każdym zakładzie pracy, a ustawa o społecznej inspekcji pracy (Dz.U.2015.0.567) nie precyzuje, w jakich zakładach to stanowisko powinno istnieć. Uzależnia je od istnienia w firmie związków zawodowych, które mogą wskazać osobę na stanowisko inspektora.

Wskazówki odnośnie powoływania SIP można znaleźć w Kodeksie Pracy, ale są one nieprecyzyjne. Zgodnie z przepisami KP, społeczny inspektor wchodzi w skład Komisji BHP, która działa obowiązkowo w firmach, w których liczba pracowników przekracza 250 osób. Jednak w przypadku, gdy w takiej firmie nie działają związki zawodowe, inspektor nie zostanie powołany. Podobnie nie ma obowiązku powoływania go, gdy liczba zatrudnionych nie osiągnie progu 250 osób.

Społeczna inspekcja pracy – sposoby powoływania

Społecznego Inspektora Pracy powołują pracownicy firmy. Musi to być osoba, która jest również pracownikiem danego zakładu i nie pełni kierowniczych funkcji. Jednocześnie musi być członkiem związku zawodowego, dobrze znać zagadnienia związane z nadzorem BHP oraz przepisy prawa dotyczące zagadnień bezpieczeństwa pracy. W zależności od konkretnego stanowiska ustawa nakłada również dodatkowe wymogi (np. określonej liczby lat pracy w danym zakładzie lub branży).

Kadencja trwa 4 lata, ale każdy inspektor może zostać odwołany przez pracowników jeżeli nie realizuje swoich zadań. Może też ustąpić ze stanowiska lub automatycznie stracić je w sytuacji, gdy przestanie być pracownikiem.

Społeczna inspekcja pracy – nadzór BHP

Szczegółowe zasady powoływania i pracy społecznych inspektorów zostały określone w ustawie o społecznej inspekcji pracy. Precyzuje ona, że wśród obowiązków społecznej inspekcji są głównie zadania z zakresu nadzoru BHP, doradztwa i kontroli (art. 4 ww. ustawy).

Do zadań społecznych inspektorów pracy należy:

• Pilnowanie przestrzegania przepisów prawa pracy w firmie
• Ochrona praw pracowniczych, w szczególności praw osób podlegających szczególnym przepisom (np. kobiet w ciąży, młodocianych, niepełnosprawnych)
• Nadzór BHP nad stanem technicznym maszyn, urządzeń, stanowisk pracy itp., pod kątem bezpieczeństwa pracownika
• Uczestnictwo w działaniach zespołów powypadkowych, wsparcie pracodawcy w zakresie ustalania przyczyn wypadków i opiniowanie ewentualnych zmian
• Prowadzenie działań na rzecz przestrzegania zasad bezpiecznej i higienicznej pracy przez pracowników, w tym m.in. działalność edukacyjna i profilaktyczna
• Regularna kontrola stanu BHP w firmie wraz z możliwością opiniowania projektu zmian, mającego na celu poprawę warunków BHP
• Branie udziału w kontrolach dotyczących przestrzegania przepisów ochrony środowiska

Społeczna inspekcja może również realizować inne zadania, które zleci jej pracodawca.

Uprawnienia społecznej inspekcji pracy a nadzór BHP

Co ważne, podczas wykonywania swoich obowiązku SIP może wchodzić do różnych pomieszczeń na terenie firmy, żądać wglądu do dokumentacji BHP oraz informacji o realizacji zadań BHP w zakładzie. W razie wykrycia błędów lub nadużyć społeczny inspektor może pouczyć pracownika, który narusza przepisy, a w przypadku poważniejszych błędów również przekazać swoje uwagi kierownikowi zakładu.

Jego zadania nie sprowadzają się jednak tylko do nadzoru BHP – może formułować zalecenia, których celem będzie poprawa stanu BHP na terenie firmy. Ma także możliwość zwrócenia się do PIP o przeprowadzenie kontroli, czy jego zalecenie zostały wykonane przez kierownika. Koszty społecznej inspekcji pracy ponosi firma.

Działania społecznej inspekcji pracy nie wpływają na inne obowiązki pracodawcy w zakresie właściwego nadzoru BHP. SIP jest dodatkowym organem, który pozwala pracownikom uczestniczyć w organizacji pracy i zadbać o bezpieczne sposoby jej wykonywania. Pracodawca, bez względu na to, czy taka organizacja działa w jego firmie, czy nie, nadal musi realizować wszystkie swoje obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy w zakładzie.