W pierwszej połowie 2021 roku Państwowa Inspekcja Pracy zorganizowała akcję kontrolowania małych budów. Raport po tych kontrolach wykazał wiele nieprawidłowości w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Były one na tyle znaczące, że pracownicy PIP z pewnością znów pojawią się na placach budowy i to nie tylko w dużych miastach (takich jak Warszawa), ale również w mniejszych miejscowościach jak np. Pruszków, Piastów czy Ożarów Mazowiecki. Czy można się przygotować do takiej kontroli? Jaki jest jej zakres i co mogą inspektorzy PIP?
Kontrola PIP – kogo może skontrolować inspektor?
Zgodnie z zapisami art. 10 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. 2007 Nr 89 poz. 589), zadania PIP obejmują nadzór i kontrolę przestrzegania przepisów prawa pracy (również BHP), sprawy związane ze stosunkiem pracy (legalność zatrudnienia, wynagrodzenie, inne świadczenia, urlopy, czas pracy, uprawnienia pracowników) oraz realizację obowiązków pracodawcy wobec różnych instytucji.
Kontroli podlegają pracodawcy, inne podmioty i jednostki organizacyjne (jeżeli na ich rzecz jest świadczona praca przez osoby fizyczne) oraz prowadzący własną działalność gospodarczą (art.13 Ustawy o PIP).
Kontrola PIP na budowie – co sprawdza inspektor?
Inspektor PIP zaczynając kontrolę powinien się wylegitymować (jednak nie zawsze musi to robić). Kontrola PIP nie musi być zapowiedziana i może się odbywać poza godzinami pracy (np. w nocy).
Inspektorzy PIP kontrolują budowy pod kątem przestrzegania przepisów prawa, legalności zatrudnienia oraz realizacji wymogów BHP. Inspektor może swobodnie poruszać się po placu budowy, sprawdzać stan urządzeń i maszyn oraz to, czy są używane zgodnie z przepisami i instrukcjami, jak również badać prawidłowość zabezpieczenia stanowisk pracy. Kontrole PIP zwracają też uwagę na ochronę zdrowia pracowników wykonujących obowiązki na wysokościach i w wykopach (ze względu na wysokie ryzyko urazu i śmierci).
Kontroler PIP na budowie sprawdzi również czy organizacja placu budowy jest zgodna z zasadami BHP, czy substancje niebezpieczne są właściwie przechowywane i używane oraz czy ciągi komunikacyjne są bezpieczne. Przyjrzy się również oznakowaniu placu budowy i poszczególnych jego stref. Może zażądać przedstawienia specyfikacji technicznych i technologicznych, ekspertyz i badań używanych materiałów.
Inspektor PIP sięgnie również do dokumentacji pracowniczej. Przede wszystkim zbada, czy wszyscy pracownicy ukończyli szkolenie BHP, mają odpowiednie uprawnienia i kwalifikacje do wykonywanych prac. Zajmie się również analizowaniem regulaminów i procedur obowiązujących na budowie, a także ich bieżącego przestrzegania. Pracodawca może też przygotować dokumentację kadrowo-płacową, bo kontrola PIP z pewnością sprawdzi umowy, rozliczenie czasu pracy, wynagrodzenia i urlopy.
Inspektor PIP ma prawo legitymować pracowników na placu budowy, jak również rozmawiać z nimi. Może kopiować dokumentację, a także nagrywać swoje działania.
Protokół kontroli PIP i jego konsekwencje
Wnioski z kontroli są przedstawiane w protokole, tworzonym zgodnie z zapisami art. 31 ustawy o PIP. W przypadku stwierdzenia drobnych uchybień inspektor wydaje decyzje, których celem jest zapewnienie przestrzegania przepisów BHP. Jeżeli naruszenie ma poważny charakter (życie i zdrowie pracowników jest zagrożone), wówczas inspektor wstrzyma prace lub działalność, a także zakaże dalszej eksploatacji maszyn i urządzeń, które nie spełniają norm.
Kontrola dokumentacji pracowniczej może się zakończyć powództwem do sądu pracy o ustalenie stosunku pracy, nakazem wypłaty wynagrodzenia lub skierowaniem zatrudnionych do innych prac (gdy nie mają wymaganych kwalifikacji).
O wynikach kontroli i stwierdzonych naruszeniach powiadamiane są odpowiednie instytucje: ZUS, Urząd Skarbowy, Policja, Straż Graniczna oraz starosta (art. 37 ust 2 ustawy o PIP).
Decyzje pokontrolne mogą mieć rygor natychmiastowej wykonalności (np. wstrzymanie pracy wadliwych maszyn) lub wskazany termin, do którego uchybienia należy usunąć. Pracodawca ma prawo odwołać się od wyników kontroli w terminie 7 dni od otrzymania decyzji. Odwołanie kieruje się do okręgowego inspektora pracy.
