Celem obowiązkowych badań lekarskich jest sprawdzenie czy pracownik może podjąć obowiązki na wybranym stanowisku i czy nie będą one stanowiły zagrożenia dla jego zdrowia lub życia.

W zależności od zakresu tych obowiązków, kandydat będzie musiał odwiedzić lekarza medycyny pracy, a także dodatkowych specjalistów (m.in. np. okulistę lub pulmonologa, gdy jego praca może negatywnie wpływać na funkcjonowanie poszczególnych narządów). Diagnostykę przeprowadza się przed rozpoczęciem pracy (badania wstępne) oraz w regularnych odstępach czasu (okresowe).

Pracodawca może skierować również zatrudnionego na badania kontrolne. Robi się je wówczas, gdy pracownik przebywał na zwolnieniu (z powodu choroby) dłużej niż 30 dni. Zazwyczaj jest to sytuacja pobytu w szpitalu, przewlekłych dolegliwości lub urazu, które wymagają długiej rekonwalescencji (np. po złamaniu lub operacji). Celem tych badań jest sprawdzenie czy organizm doszedł już do siebie i czy wypełnianie obowiązków zawodowych nie spowoduje pogorszenia stanu zdrowia.

Przepis ten dotyczy pracowników w każdym wieku i nie ma od niego wyjątków. Co ważne, stosuje się go wyłącznie wtedy, gdy nieobecność jest spowodowana chorobą pracownika. Zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy może również dotyczyć sytuacji, gdy pracownik opiekuje się bliską osobą (tzw. opieka nad chorym członkiem rodziny). Wówczas po zakończeniu okresu zwolnienia nie musi on przechodzić badań kontrolnych, bo to nie jego zdrowie uległo pogorszeniu.