Kodeks Pracy na każdego pracownika nakłada określone obowiązki (zgodnie z zapisami rozdziału II – obowiązki pracownika). Należą do nich m.in. staranność i sumienność w wykonywaniu swojej pracy, podporządkowanie się i wykonywanie poleceń służbowych oraz dbałość o mienie i dobro zakładu. Pracownik w szczególności (art. 100 § 2 KK) powinien przestrzegać obowiązujących w firmie zasad (regulaminów pracy, przepisów BHP, ppoż. oraz zasad współżycia społecznego), zachowywać tajemnicę przedsiębiorstwa, a także pilnować ustalonego czasu pracy. W sytuacji, kiedy obowiązki te nie są wykonywane przez pracownika, pracodawca ma możliwość zdyscyplinowania go stosując kary dyscyplinarne lub porządkowe.

Kary porządkowe, kary dyscyplinarne

Pracodawca ma wolną rękę w wyborze kary, jaką nałoży na pracownika nie wypełniającego swoich obowiązków. Zgodnie z przyjętymi zasadami, surowość kary powinna być współmierna do popełnionego wykroczenia. Należy ją nałożyć dopiero po wysłuchaniu pracownika, uwzględniając jego dotychczasowe zachowanie w pracy (stosunek do pracy) oraz stopień winy. Pracodawca może również zastosować różne rodzaje kary wobec pracowników, którzy dopuścili się tego samego naruszenia obowiązków, a także stosować łącznie kary dyscyplinarne i porządkowe.

W przypadkach dopuszczenia się najcięższych wykroczeń, pracodawca ma możliwość wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę (zarówno z zachowaniem terminu wypowiedzenia, jak również bez niego). Może również próbować go zdyscyplinować, nie przyznając mu premii uznaniowej za określony miesiąc, jednakże sytuacje, w których można zastosować kary pieniężne są ograniczone (wymienia je art. 108 § 2 i jest to katalog zamknięty). Jednocześnie istnieje możliwość ukarania pracownika jedną z kar porządkowych (art. 108 § 1), czyli upomnieniem lub karą nagany (ustnymi lub z wpisaniem do akt pracowniczych).

Pracownik może wnieść sprzeciw wobec zastosowanej kary (najpierw do pracodawcy, a w przypadku odrzucenia – do sądu pracy). Po roku nienagannego wykonywania obowiązków (lub wcześniej, na wniosek pracodawcy) zapis o karze ulega usunięciu z akt pracowniczych.