W zakładach pracy stosuje się różnego rodzaju związki chemiczne i pierwiastki, które są elementem procesu technologicznego. Jeżeli są one szkodliwe dla człowieka, określa się je mianem czynników chemicznych stwarzających zagrożenie. W takiej sytuacji pracodawca ma dodatkowe obowiązki związane z zapewnieniem BHP pracownikom narażonym na kontakt z nimi.
Szczegółowe zasady postępowania w niebezpiecznymi związkami chemicznymi zawiera Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz.U. 2005 nr 11 poz. 86).
Obowiązki pracodawcy
Obowiązkiem pracodawcy jest ustalenie, czy w jego zakładzie zatrudnieni mają kontakt z czynnikami chemicznymi mogącymi stanowić zagrożenie dla ich zdrowia. Kolejnym krokiem jest analiza ryzyka zawodowego. Powinna ona uwzględniać (zgodnie z zapisami §3 ust.1 Rozporządzenia):
- Informacje o niebezpiecznych właściwościach związku/ pierwiastka chemicznego, jego wpływie na człowieka (wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym) oraz na środowisko pracy (wartości dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy).
- Działanie czynnika, czyli rodzaj narażenia, czas i poziom.
- Sposoby przeciwdziałania narażeniu – działania zapobiegawcze i ochronne
- Zasady bezpiecznego używania czynnika chemicznego (dostarczone przez producenta wraz z danymi z karty charakterystyki) i warunki pracy z czynnikiem.
- Ocenę stanu zdrowia pracowników pracujących z czynnikiem (jeśli została przeprowadzona)
Pracodawca może też dołączyć do oceny ryzyka zawodowego inne dane, kluczowe dla zapewnienia bezpieczeństwa pracownikom. Informacje o ryzyku zawodowym związanym z pracą z danym czynnikiem i sposoby ich przeciwdziałania powinny znaleźć się także w szkoleniu BHP dla zatrudnionych.
Eliminacja czynników chemicznych w miejscu pracy
Pracodawca ma obowiązek eliminowania czynników chemicznych, jeżeli jest to możliwe. Szkodliwe substancje można zastępować mniej szkodliwymi lub zmieniać tak technologię, by nie wymagała ich stosowania (to optymalne rozwiązanie). Jeżeli nie jest możliwe, wówczas konieczne staje się zapewnienie ochrony pracownikom stykającym się z chemikaliami. Pracodawca może to zrobić na kilka sposobów (§6 ust. 1):
- Odpowiednią organizacją pracy, wdrożeniem procedur postępowania z czynnikiem chemicznym (również w zakresie jego transportu czy przechowywania), a także dostosowaniem miejsca pracy
- Zapewnieniem wyposażenia, które zabezpieczy pracownika przed szkodliwym wpływem czynnika chemicznego na organizm
- Ograniczeniem czasu ekspozycji na czynnik i zmniejszaniem liczby narażonych na niego ludzi
- Stosowaniem najniższej możliwej ilości czynnika w procesie technologicznym oraz właściwym stosowaniem maszyn i urządzeń w pracy z czynnikiem chemicznym
- Zapewnieniem higieny pracy
Nadzór BHP ma obowiązek kontrolować, czy pracownicy przestrzegają procedur i korzystają ze zbiorowych i indywidualnych środków ochrony osobistej.
W przypadku zmiany technologii (np. zmiany składu czynnika chemicznego lub zwiększeniu jego stężenia) nadzór BHP powinien wykonać ponowną ocenę ryzyka. Jest ona niezbędna również wtedy, gdy ujawnione zostaną nowe informacje związane z wpływem szkodliwej substancji na ludzki organizm.
