Województwo mazowieckie nie wyróżnia się na tle innych województw pod względem liczby wypadków ciężkich przy pracy. Raport GUS za okres od stycznia do września 2021 przytacza dane, według których odnotowano 24 takie zdarzenia (m.in. w Pruszkowie, Warszawie i Grodzisku Mazowieckim). Jakie kryteria musi spełnić incydent, by zostać zakwalifikowany jako ciężki wypadek przy pracy i jakie są procedury BHP przy jego analizie?
Czym jest ciężki wypadek przy pracy?
Żeby zdarzenie mogło zostać uznane za wypadek przy pracy, musi mieć związek z pracą wykonywaną przez zatrudnionego. Takim przykładem jest sytuacja, gdy pracownik realizuje swoje obowiązki lub wykonuje polecenia wydane przez przełożonego. Jednak nie tylko. Za wypadek przy pracy uważa się również zdarzenie, które ma miejsce w trakcie dojazdu na miejsce wykonywania zadań oraz gdy pracownik realizował zadania na rzecz pracodawcy (nawet bez polecenia).
Oprócz związku z obowiązkami zawodowymi wypadek przy pracy musi spełniać trzy dodatkowe kryteria:
- Niespodziewany charakter – zdarzenie jest nagłe,
- Wpływ okoliczności – zdarzenie jest spowodowane przyczyną zewnętrzną,
- Skutek – efektem zdarzenia jest uraz lub śmierć pracownika / pracowników.
Art. 3 ust. 5 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorobach zawodowych precyzuje, że ciężki wypadek przy pracy jest sytuacją, w której następują trwałe, nieodwracalne skutki zdrowotne dla człowieka m.in.:
- Powoduje nieuleczalną chorobę (także psychiczną) lub chorobę zagrażającą życiu,
- Skutkuje ciężkim uszkodzeniem ciała (np. utratą wzroku, słuchu, mowy, zdolności rozrodczej) lub ma inne, równie poważne konsekwencje,
- W jego efekcie niemożliwe jest podjęcie pracy w zawodzie (całkowita lub częściowa niezdolność do pracy),
- Ciało zostało zniekształcone lub zeszpecone,
- Wystąpił stan, który narusza podstawowe funkcje organizmu (rozstrój zdrowia).
W budownictwie ciężkie wypadki przy pracy zdarzają się dosyć często (jedynie w przetwórstwie przemysłowym jest ich więcej). Według danych Raportu GUS, w okresie od stycznia do września 2021 odnotowano 34 takie zdarzenia.
Obowiązki służby BHP i pracodawcy w sytuacji wypadku przy pracy
Pierwszym działaniem, które należy podjąć w sytuacji wypadku przy pracy, jest zapewnienie bezpieczeństwa pracownikom i zabezpieczenie miejsca zdarzenia tak, by kolejny wypadek nie mógł się wydarzyć. Osoby poszkodowane powinny otrzymać pierwszą pomoc, a inni pracownicy ewakuują się zgodnie z obowiązującymi zasadami. Należy też odłączyć zasilanie maszyn, unieruchomić urządzenia i wezwać pomoc lekarską.
Dodatkowo miejsce zdarzenia musi zostać wygrodzone i zabezpieczone, uniemożliwiając dostęp osób postronnych. Jeżeli wypadek określany jest jako ciężki, pracodawca ma obowiązek zawiadomić odpowiednie organy (Państwową Inspekcję Pracy oraz prokuraturę). Nie powinno się zmieniać ułożenia maszyn i innych elementów przed przyjazdem odpowiednich służb. Pozwoli to odtworzyć przyczyny wypadku i przebieg wydarzeń.
Obowiązkiem pracodawcy jest również stworzenie zespołu powypadkowego, który powstaje niezwłocznie po zaistnieniu zdarzenia. Jego skład jest uzależniony od organizacji BHP w zakładzie pracy. Może to być pracownik służby BHP (pracodawca, pracownik wykonujący zadania służby BHP) wraz ze społecznym inspektorem pracy (lub przedstawicielem pracowników po odpowiednich szkoleniach BHP lub specjalistą z zewnątrz).
Zadaniem zespołu powypadkowego jest odtworzenie przebiegu zdarzenia oraz stwierdzenie jego przyczyn i wydanie zaleceń zmian, dzięki którym podobne incydenty nie będą miały miejsca w przyszłości. Spojrzenie na przyczyny zdarzenia powinno być możliwie szerokie i uwzględniać nie tylko czynnik ludzki (zachowanie pracownika, szkolenia BHP, kwalifikacje, stosowane środki ochronne), ale również techniczny (stan maszyn) oraz organizację pracy (nadzór BHP nad wykonywaniem zadania, znajomość instrukcji BHP, sposoby wykonywania obowiązków itp.)
Działania zespołu rozpoczynają się od oględzin miejsca wypadku (z uwzględnieniem maszyn, urządzeń i stosowanych zabezpieczeń) oraz próby odtworzenia wydarzeń, które doprowadziły do urazu pracownika. Można również wykonać fotografie, które załącza się do dokumentacji.
Zespół powinien również skorzystać z relacji świadków zdarzenia, a także – jeśli jest to możliwe – porozmawiać z poszkodowanym. Te informacje są kluczowe dla ustalenia przyczyn wypadku i jego przebiegu. Odpowiedzi pracowników powinny zostać zarejestrowane lub zapisane, a także potwierdzone ich podpisem.
Zadaniem zespołu powypadkowego jest także analiza dokumentacji BHP w firmie, w szczególności procedur bezpieczeństwa, instrukcji wykonywania pracy, instrukcji obsługi maszyn, szkoleń BHP, badań lekarskich czy ocen ryzyka zawodowego na stanowisku pracy.
Protokół powypadkowy
Na podstawie tych informacji powstaje protokół powypadkowy (w terminie do 14 dni). Powinien on być zgodny ze wzorem przedstawionym w Rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy. Protokół, przed zatwierdzeniem, musi być przedstawiony poszkodowanemu, który może wnieść uwagi do jego treści.
Protokół kończy się podsumowanie przyczyn wypadku oraz zaleceniami zmian. Zalecenia powinny być przekazane osobom odpowiedzialnym za stan BHP w zakładzie pracy i wdrożone. Jednocześnie powinny zostać zaktualizowane wszystkie dokumenty, które mają związek z sytuacją wypadku i bezpieczeństwem przy pracy, m.in. IBWR, regulaminy pracy, instrukcje obsługi maszyn itp.
